Köyceğiz adını aldığı göl kenarına kurulu, zengin doğal güzellikler ve narenciye bahçeleri içinde, sakin ve huzurlu bir beldedir.
Köyceğiz İlçesi, Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nin birleştiği yerde, Muğla – Fethiye Karayolu’nun 60. km.’ sinde, zengin doğal güzellikleri, Sığla Ormanları ve narenciye bahçeleri içinde, sakin bir turistik beldedir.
Köyceğiz havzası; kuzey ve kuzeydoğusunda yüksek dağ sıraları, doğu, güney ve batısında ise orta yükseklikte dağlar ve tepelik alanlarla çevrelenmiştir. Köyceğiz gölü ile deniz arasındaki kesim ise dört adet küçük göl ve sayısız kanallar ile düz ve alçak bir görünümdedir. Kıyı 5950 m. uzunluğunda bir kum bandından oluşmaktadır. Bu bandın batı ucu Köyceğiz Gölü’nü denize bağlayan doğal kanalla, doğu ucu ise denize dik uzanan dağlar ile sıralanmıştır.
Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nin birleştiği yerde, Marmaris ile Fethiye arasında, Sarıgerme, İztuzu, Kaunos, Dalyan gibi birçok yeryüzü cennetinin ortasında yer almaktadır.
Köyceğiz ilçesi; nüfusu 2019 yılı 36.926 olan, çevresi deniziyle, güzel kumsallarıyla, muhteşem gölü, doğal güzellikleri ve tarihi zenginliğiyle bir cennettir adeta. İlçede yerleşim binlerce yıl önce başlamış, ilk yerleşimin izleri M.Ö. 3400 yıllarına uzanmaktadır. Bu topraklarda İskitler, Asurlular, İyonlar, Persler, Romalılar, Menteşe oğulları ve Osmanlılar yaşamışlar.
Gölün Akdeniz’le birleştiği noktadaki Kaunos antik kenti, M.Ö 1000li yılların doğu Akdeniz ve Ege’nin kesişim noktasındaki en önemli liman kentlerinden biri olmuş. Bugünün Köyceğiz’i ise Osmanlılar döneminde gelişmiştir.
Köyceğiz’den 22 km. uzaklıkta Sandras Dağı eteklerinden yaklaşık 2000 metre rakımdan, 50 litre/sn. ‘lik Türk Standartlarına göre şişe suyu olabilecek özellikte memba suyu ilçede musluklardan akmaktadır.
Bilinmeyen bir zamanda ovayı sular basmış. Felaketin seyrine gelenler gölün doğu kısmında kalan birkaç evi ve insanı görünce: “Bütün şehir batmış, sadece kıyıda bir Köyceğiz kalmış.” demişler. Bugün hâlâ gölün altında bir batık şehir olduğuna inanılır.
Dalyan Boğazı ile Akdeniz’e bağlanan gölün kapladığı alan 6300 hektardır. Boğazın ucunda Sülüngür adlı, tatlı-tuzlu su karışımı küçük bir lagün gölü daha vardır. Bu göl kefallerin yumurtlama yeridir. Deniz kıyısı ise 50 ile 200 metre arasında değişen genişlikte ve 5,5 Km. uzunlukta çok güzel bir kumsalla süslenmektedir.
Koyu, genellikle yat turizmcilerin en önemli uğrak yerlerinden biridir. Nedeni ise denizin temizliği, görülmesi gereken bir manzara ve doğaya sahip oluşudur. Sizlerin de Ekincik Koyu’nu görmenizi tavsiye ederiz. Az sayıda otel, pansiyon ve restoranı olan koy, hala bakir kalabilmiş nadir plajlardan biridir. Ekincik Koyu’nda dünyanın her bölgesinden insanlar kapı komşusu ve yatlarda her devletin bayrağını görmek mümkün. Ekincik; sakin, sessiz bir ortamda kafa dinlemek isteyenlere beklediklerinden fazlasını sunuyor.
Heredot’a göre Kaunoslular Karia’nın yerli halkındandı ama kendilerini Giritli sayıyorlardı. Coğrafyacı Strabon da Kaunos’un tersanesinin ve ağzı kapanabilen bir limanının bulunduğunu yazmaktadır. Kenti ikiz kız kardeşi ile uygunsuz ilişki kurduğu için sürülen Miletos’un oğlu Kaunos kurmuştur. Dalyan’dan da görülebilen kaya mezarları ise MÖ. 4. yy’ da yapılmış, daha sonraları Roma döneminde de kullanılmıştır. Lykia tipi mezarların içinde ölülerin üzerine yatırıldığı üç taş yatak bulunmaktadır. Cephede iki İyon sütunu, sütunların üzerinde fihriz ve alınlık görülmektedir. Alınlıkların birinde aslan kabartmaları vardır.
iki “cennet” var. 400 metre aralığı 300 metre derinliği bulunan Top gözü Kanyonu ile yazın narenciye deposu ovayı sulayan Yuvarlak Çay, yemyeşil bitki örtüsü ve tertemiz havasıyla insana sağlık ve zindelik aşılamaktadır. Kayaların arasından çıkıp, gün ışığıyla tanışan kar suları seyrine doyulmayan bir şelaleye dönüşmektedir. Başka söze hacet yok, burası ovası, yaylasıyla, kanyonu, şelalesiyle sanki bir tabiat mucizesidir. Köyceğiz sırtlarında yer alan ve 2294 metreyle Muğla bölgesinin en yüksek dağı olan Sandras’ın eteklerinde bulunmaktadır.
ışığına çıkan kar suyu burada şelale meydana getirmektedir. Nisan-Mayıs aylarında, coşan sulara göğüs geren sert granit kayalar, akarsuyun şiddetinden cilalı gibi pürüzsüz olmuşlardır. Çay hisar bölgesindeki taş dibinden çıkan sular Yuvarlak Çay’ı oluşturup yazın narenciye deposu olan ovayı sulamaktadır. Çay, Beyobası Köyü ve Köyceğiz’in Yangı bölgesinin içme suyunu sağlarken diğer bölümü Köyceğiz Gölü’ne dökülüyor. İçimiyle kaba bir su olmasına karşılık, çok soğuk olması çevredeki alabalıkların etine lezzet ve dirilik katmaktadır.
Volkanik bir dağ olan Ölemez Dağı hala faaldir. Lokman Hekim ölümsüzlüğün çaresini ararken uğradığı bu dağlarda gezinirken, ölümsüzlüğün çaresini bulamamış belki ama şifalı suları ve otlarının bolluğuna şahitlik edince; burada insan ölmez demiştir. O gün bu gün adı da Ölemez kalmıştır. Eteklerinde Sultaniye Kaplıcalarının bulunduğu Ölemez Dağının zirvesinden Köyceğiz Gölü, Dalyan Kanalları ve Kaunos Antik Kentine kadar çok geniş bir alan görülebilmektedir.
Gökçeova pınarlarının bulunduğu Dikenliova civarında Altın Sivrisi tepesi eteğinde yapay bir gölle karşılmaktadır. Bu Gökçeova Göleti olup, 50 dönümlük bir alanı kaplamaktadır.
2.2 km. lik gezi sahil kordonu, göl, delta plajı ve hemen yanında 50 dönüm arazi üzerinde Günlük(Sığla) Ağaçları ile kaplı, Türkiye’nin her tarafından gelen gençlerimizin kamp yaptığı bir merkez olan belediye kamping alanı bulunmaktadır. Öğle vaktine kadar, karıncaların dahi su içebileceği durgunlukta su olan Köyceğiz Gölü, kano ve kürek sporunun yapıldığı uzunca parkur olduğu gibi öğleden sonra esen ve Köyceğiz’e hayat veren meltemi ile sörf ve yelken sporu yapmak için uygun bir ortamdır.
Kuzaybatısı ile antik liman arasındaki bölgede köylüler mermerden bir aslan heykeli bulmuştur. Aslan 2 bin yıl önceki Kaunos’u temsil etmektedir. Aslan’ın sağ pençesi altında bulunmakta olan ölmek üzere olan öküz kafası ise, Kaunos medeniyetine karşı olan medeniyetleri temsil etmektedir.
